Perfectionisme: Wat is het en hoe ga je ermee om?

Bij iedere prestatie zal een perfectionist het hoogst haalbare van zichzelf verwachten met alle gevolgen van dien. Zie het volgende voorbeeld:

‘Ik had een dieetplan gekregen maar het lukte maar niet om dit te volgen. Dit kwam, achteraf gezien, mede door mijn perfectionisme. Ik zag dat het bij andere mensen wel lukte, dus waarom bij mij niet? Voor mijn dieet had ik hele hoge eisen aan mijzelf gesteld en wanneer ik niet mijn doelen behaalde, kreeg ik angstige gevoelens met negatieve gedachtes zoals: Ik kan het toch niet. Wat ik vervolgens deed? Ik ging eten om mijn emoties onder controle te krijgen.’ – Voorbeeld uit de praktijk van een deelnemer.

Wat is perfectionisme?

Hoge eisen aan jezelf stellen, het gevoel hebben dat je het nooit goed genoeg doet (zowel voor anderen als voor jezelf), altijd twijfelen of je iets wel goed doet en bang zijn om te falen zijn kenmerken van perfectionisme. Perfectionisme kan ontstaan zijn door dingen die gebeurd zijn in iemands jeugd (denk aan pesten, geen onvoorwaardelijke liefde gekregen van ouders/familie) of op latere leeftijd (denk bijvoorbeeld aan de rol van sociale media, waar vaak een onrealistisch ideaalbeeld wordt wordt weergegeven van de werkelijkheid).

Hoe kan perfectionisme je belemmeren?

Hoge eisen

Perfectionisme kan je erg in de weg zitten. Het kan een reden zijn dat je keihard werkt aan je doel, maar niet vooruit komt. Iedere tegenslag, hoe klein dan ook, voelt als falen. Een herkenbare gedachte hierbij is bijvoorbeeld “Ik moet minstens 1 kilo per week verliezen omdat het schema dit zegt en dat wil ik goed doen”. Wanneer resultaten tegenvallen, is het moeilijk om tevreden te zijn en te zien wat er allemaal wel goed is gegaan.

Wij noemen dit ook wel het alles-of-niets denken. Het volgende voorbeeld illustreert deze manier van denken: X geeft bij zijn coach aan dat hij minder koffie wil gaan drinken. Hij drinkt nu 20 kopjes koffie per dag en wil uiteindelijk terug naar zes koppen per dag. Twee weken later komt X weer langs en zegt: “Het is allemaal niet gelukt. Ik drink nog steeds tien koppen per dag.”

In dit voorbeeld is X de helft minder koffie gaan drinken en heeft dit bereikt in maar twee weken! Maar door zijn perfectionisme, het gevoel hebben dat het nooit goed genoeg is en de hoge eisen die hij aan zichzelf stelt, ziet hij de progressie niet als een succes, maar als een falen. Op die manier is het moeilijk om tevreden of zelfs blij te zijn met het behalen van vooruitgang.

Faalangst

Naast dat perfectionisme ervoor kan zorgen dat je hoge eisen aan jezelf stelt, kan perfectionisme er ook voor zorgen dat je faalangst krijgt. Hierdoor zijn uitdagingen (‘ik wil graag gewicht verliezen’) angstig om aan te gaan omdat je bang kan zijn voor tegenslagen (afvallen lukt niet) waardoor je je (weer) slecht over jezelf kan voelen (‘zie je..ik kan het gewoon niet’). Hierdoor kan je je doelen gaan uitstellen. Dit, terwijl baalmomenten onvermijdelijk zijn wanneer we iets nieuws willen leren.

Herkenbaar? Ga aan de slag!

Perfectionisme is vaak erg vervelend en kan ons leven behoorlijk beïnvloeden. Herken jij je in de voorbeelden van perfectionisme? Onderstaande oefening kun je gebruiken om aan de slag te gaan met het alles-of-niets denken. Het helpt je bewuster te worden van je alles-of-niets denken en deze gedachten uit te dagen. Zo leer je anders te kijken naar een situatie en kun je zorgen dat je perfectionisme je minder belemmerd.

Schrijf op een papier je doel waar je mee bezig bent of een doel wat je graag wilt behalen. Bijvoorbeeld: Ik wil binnen 3 maanden 5 kilo afvallen (een perfectionist wilt het liefst 5 kilo afvallen in 1 maand maar dat is gedragsverandering wat vaak niet op de langer termijn vol te houden is!). Schrijf aan de linkerkant van je papier wat het beste scenario is voor jouw doel en aan de rechterkant wat is het slechtste scenario voor jouw doel. Bijvoorbeeld:

Tot slot

Perfectionisme is vaak erg vervelend. Perfectionisme kan ervoor zorgen dat je positieve veranderingen van jezelf niet ziet omdat je focust op alles wat nog beter kan. Het kan ervoor zorgen dat angsten en gevoelens van depressiviteit ontstaan omdat je jezelf continu verteld dat jij niet goed genoeg bent. Tot slot kan perfectionisme er ook voor zorgen dat je bij iedere tegenslag juist meer gaat eten omdat je niet weet hoe je anders met deze emoties kan omgaan. Het is daarom belangrijk om erachter te komen of jij je kan herkennen in deze voorbeelden van perfectionisme en hoe dit eventueel bij jou is ontstaan.